Barwnik azowy
Barwnik azowy, dowolna z dużej klasy syntetycznych barwników organicznych, które zawierają azot w postaci grupy azowej -N=N- jako część ich struktury molekularnej; ponad połowa barwników handlowych należy do tej klasy. W zależności od innych cech chemicznych, barwniki te dzielą się na kilka kategorii określonych przez włókna, do których mają powinowactwo lub przez metody, za pomocą których są stosowane.
Najstarsze metody nanoszenia barwników azowych na bawełnę polegały na kolejnych zabiegach z roztworami dwóch składników chemicznych, które reagują tworząc barwnik wewnątrz włókna lub na jego powierzchni. Barwniki stosowane w ten sposób nazywane są barwnikami rozwiniętymi; czerwień paragwajska i czerwień primulina należą do tej grupy i zostały wprowadzone w latach osiemdziesiątych XIX wieku.
Najłatwiejsze do zastosowania są barwniki azowe określane jako bezpośrednie: zawierają one podstawniki chemiczne, które czynią je rozpuszczalnymi w wodzie i są wchłaniane z roztworu przez bawełnę. Pierwszym barwnikiem bezpośrednim była czerwień Kongo, odkryta w 1884 roku; została ona w znacznym stopniu zastąpiona przez barwniki o wyższej odporności na kwasy i blaknięcie.
Kwasowe barwniki azowe mają powinowactwo do wełny i jedwabiu i są stosowane zasadniczo według tej samej procedury, którą stosuje się dla klasy bezpośredniej. Tartrazyna jest żółtym barwnikiem kwasowo-azowym odkrytym w 1884 roku i nadal powszechnie stosowanym.
Inne barwniki azowe zawierają grupy chemiczne, które wiążą jony metali. Wśród licznych soli metali stosowanych z tymi barwnikami najczęściej spotyka się chrom i miedź; często jon metalu łączy się również z włóknem, poprawiając odporność barwnika na pranie. Obecność metalu powoduje niekiedy istotne zmiany odcienia.
Kilka z antrachinonowych barwników kadziowych i niektóre barwniki dyspersyjne są również związkami azowymi; te ostatnie nie są rozpuszczalne w wodzie, ale mogą być zawieszone w wodzie za pomocą mydła i w tym stanie są adsorbowane z zawiesiny przez włókna octanu celulozy.