Jeże z Asgardu – Jeże nie są gryzoniami!

Mały ssak ≠ gryzoń.

W odróżnieniu od innego znajomego quilled przyjaciela, jeżozwierza, jeże nie są gryzoniami. Gryzoń to każdy ssak z rzędu gryzoni (Rodentia). Charakteryzują się one parą stale rosnących siekaczy, które użyczyły im swojej nazwy: Rodentia pochodzi od łacińskiego słowa rodere, „zgrzytać”.

Porozmawiajmy o zębach!

Rodenty nie mają kłów, i mają dużą przerwę między ich ogromnymi siekaczami a przedtrzonowcami (przynajmniej większość gatunków). Te zęby zostały stworzone do zgrzytania! I muszą zgrzytać, bo ich zęby nigdy nie przestają rosnąć. U niektórych gatunków nawet trzonowce i przedtrzonowce muszą być stale ścierane przez odpowiednią włóknistą dietę, w przeciwnym razie staną się zbyt długie.
Podobnie jak króliki i zające mają podobne stale rosnące zęby (mają cztery siekacze w górnej szczęce zamiast dwóch), nie są gryzoniami, ale są członkami blisko spokrewnionej siostrzanej grupy, Lagomorpha.

Czaszka piżmowca z zestawem poważnie imponujących siekaczy. Go big or go home!
(Źródło obrazu: landofstrange.com)

Większość gryzoni jest głównie roślinożerna. Bardzo niewiele z nich jest wyłącznie roślinożernych, ponieważ mają one tendencję do jedzenia okazjonalnych jaj, mięsa, ryb i / lub owadów, jak również. Oznacza to, że wiele gryzoni, w tym popularne zwierzęta domowe, takie jak szczury i chomiki, są rzeczywiście wszystkożerne. Jednak dla większości z tych gryzoni większość ich diety nadal składa się z materii roślinnej i wolę nazwę „roślinożerny wszystkożerca”.
Zęby gryzoni odzwierciedlają to, ponieważ nie mają one kłów, a zęby trzonowe są zwykle duże i dobrze wyposażone do rozdrabniania włóknistej materii roślinnej.

Nawet mniej gryzoni jest drapieżnikami. Jednym z nich jest mysz pasikonik, urocze zwierzę, które może być miód borsuk królestwa gryzoni. Zamienia jad skorpiona w środek przeciwbólowy i wyje jak wilk. Prawdziwy badass!

Ale co z jeżami?

Jeśli przyjrzymy się bliżej czaszce jeża, zobaczymy coś zupełnie innego. Widzimy paszczę pełną ostrych zębów: duże siekacze skierowane do przodu, małe, ale spiczaste kły i (przed)trzonowce. To jasne, że nie są to zęby gryzoni!

(Źródło obrazu: viktorjezek.estranky.cz)

To, co najbardziej się wyróżnia (zwłaszcza gdy patrzy się na to od przodu), to te duże siekacze. Podczas gdy gryzonie mają dwa powiększone siekacze umieszczone obok siebie, jeże mają urocze kły.

Jeże: potajemne wampiry

Uzębienie, jak widzieliśmy u gryzoni, może nam wiele powiedzieć o preferencjach żywieniowych zwierzęcia. Zęby jeża są bardzo typowe dla owadożernego wszystkożercy. Te wampirze kły są świetne do łapania i trzymania się bezkręgowców. Dolne siekacze centralne są skierowane do przodu, a nie do góry, co ułatwia chwytanie ofiar. Mieszczą się one dokładnie między szczeliną górnych siekaczy.
Po przednich zębach następują dwa kolejne siekacze w górnej szczęce i jeszcze jeden w dolnej. Po nich przychodzą małe kły i przedtrzonowce, które mają ostre kły stworzone do chrupania bezkręgowych ofiar.
Trzeci górny przedtrzonowiec jest stosunkowo duży i spiczasty, a w połączeniu z pierwszym dolnym trzonowcem naśladuje ząb karnasjalny występujący u mięsożerców – ząb, który wykonuje ruch ścinający, umożliwiający szybsze i łatwiejsze cięcie (w przeciwieństwie do rozrywania) mięsa. Idealny do jedzenia dużych owadów i okazjonalnych gadów, ptaków lub gryzoni!
Zęby trzonowe są szerokie i mają stosunkowo niskie cusps w porównaniu do bardziej rygorystycznych owadożernych, takich jak krety. To sugeruje bardziej zróżnicowaną, wszystkożerną dietę niż tylko bezkręgowce.

Aby ująć to innymi słowami, jeże są chodzącymi koszami na śmieci, które zjedzą w zasadzie wszystko, co się rusza. Albo nie rusza się. Anymore. Chociaż są przede wszystkim owadożerne, uważa się je za oportunistyczne wszystkożerne (wolę określenie „owadożerne wszystkożerne”), co oznacza, że zjedzą wszystko, co jest dostępne w danym momencie, z preferencją dla owadów i innych bezkręgowców, padliny, jaj, małych gadów, gryzoni i ptaków, a także trochę materii roślinnej (do pewnego stopnia).

Ale zęby nie są jedynym czynnikiem odgrywającym rolę w preferencjach żywieniowych zwierząt. Inną wielką różnicą między gryzoniami a jeżami jest to, że te ostatnie nie posiadają kątnicy: części jelita, która pomaga trawić celulozę (materię roślinną). Jeże mają bardzo prosty układ jelitowy i nie trawią dobrze materii roślinnej, mimo że czasami zjadają jej niewielkie ilości. W rzeczywistości są one tak chodzącymi koszami na śmieci, że większość niestrawionej materii roślinnej znalezionej w jelitach i odchodach jeży została prawdopodobnie przypadkowo połknięta.

Okay, więc jeże nie są gryzoniami i są owadożernymi wszystkożercami. Ale gdzie jest ich miejsce na drzewie ewolucyjnym?

Nie będę wchodził w zbyt wiele szczegółów, bo inaczej będzie to zbyt długie (jakby już nie było, przepraszam, lubię zęby). Podobnie jak ich preferencje żywieniowe, ich klasyfikacja była nieco chaotyczna. Były one wcześniej zgrupowane w nieistniejącym już taksonie Insectivora. Wymagania, jakie należało spełnić, by dołączyć do tej grupy zabawnych ssaków chrupiących owady, były zasadniczo następujące: czy jesteś prymitywnym ssakiem łożyskowym? Czy jesz owady? Nie jesteś gryzoniem? Nie mamy pojęcia, co zrobić z tobą w przeciwnym razie? Świetnie, możesz teraz dołączyć do resztek Pradawnych Placentali!
Wciąż trwają ożywione debaty między tradycyjnymi paleontologami a filogenetykami molekularnymi na temat tego, jak powinno się grupować współczesne ssaki łożyskowe, ponieważ (wersja skrócona) wciąż jeszcze wiele nie wiemy, ale ogólny konsensus, przynajmniej jeśli chodzi o ol’ Insectivora goes, faworyzuje obecnie filogenetyków molekularnych.

Tradycyjni paleontolodzy umieścili jeże wraz z kilkoma innymi ssakami, takimi jak ryjówki, tenrecs i (złote) krety w porządku Insectivora, na podstawie zapisów kopalnych. Ze względu na bardzo prymitywne cechy zwierząt (zarówno żyjących, jak i wymarłych), które zostały zgrupowane w Insectivora, było to postrzegane jako stopień ewolucyjny, a wcześni badacze zakładali, że Insectivora musi zawierać materiał, z którego wyewoluowały wszystkie inne ssaki łożyskowe.

Cue molekularnej filogenetyki: poprzez analizę różnic molekularnych, głównie w sekwencjonowaniu DNA, naukowcy odkryli, że niektóre zwierzęta zgrupowane w Insectivora nie są nawet blisko spokrewnione ze sobą! Oznaczało to, że cały ten rząd musiał zostać rozdzielony i pogrupowany na nowo. Nie były one już postrzegane jako podstawa ewolucji ssaków łożyskowych, lecz otrzymały własne, odrębne gałęzie na drzewie ewolucyjnym. Taka jest obecna hipoteza na temat ewolucji jeża i „Insectivora”.

Drzewo genealogiczne ssaków łożyskowych oparte na filogenetyce molekularnej wygląda następująco. Na czerwono podkreśleni są członkowie nieistniejącej już Insectivora; złote krety, ryjówki słoniowe i tenreki zostały zgrupowane w Afrotheria, podczas gdy ryjówki trójpalczaste i kolugo zostały umieszczone w Euarchonta.
W Laurasiatheria znajdujemy pozostałe zwierzęta z Insectivora, które są teraz zgrupowane w Eulipotyphla. Jeże i ich najbliżsi żyjący krewni, gymnures lub moonrats trzymają się razem w ich własnej małej rodzinie Erinaceidae (dawniej porządek Erinaceomorpha, który jest nadal nazwą na obrazie), a krety, ryjówki i solenodony w trzech innych rodzinach.

Porządek Rodentia jest podkreślony na zielono. Jak widać, choć dzieliły wspólnego przodka miliony lat temu, gryzonie i jeże nie są ze sobą blisko spokrewnione.

(Źródło obrazu: wikipedia)

TL;DR Jeże nie są gryzoniami + zabawne fakty:

• Jeże nie mają stale rosnących zębów
• Jeże nie żują ani nie gryzą rzeczy tak jak gryzonie
• Jeże potrzebują białka zwierzęcego, aby stworzyć większość swojej diety
• Jeże potrzebują chityny-(chityna znajduje się w egzoszkieletach bezkręgowców)
• Jeże nie mogą dobrze trawić celulozy (materii roślinnej)
• Jeże mają urocze wampirze zęby
• Najbliższymi żyjącymi krewnymi jeży są gymnures aka moonrats (które, mimo mylącej nazwy, nie są gryzoniami)
• Jeże są również spokrewnione z ryjówkami, kretami i solenodonami. Żadne z nich nie są gryzoniami!
• Eulipotyphla to nazwa ich rzędu, co oznacza „naprawdę grube i ślepe”. Ci badacze nie owijają w bawełnę! Chociaż ja głosuję na „prawdziwie urocze ze złym wzrokiem”.
• Jeśli chcesz wiedzieć, czy zwierzę jest gryzoniem, czy nie, spójrz na jego zęby. Jeśli ma paszczę pełną malutkich ostrych ząbków to na pewno nie jest gryzoniem!