Upadłość

Wcześniejsze wydarzenia

Współczesne prawo upadłościowe powstało z kilku odrębnych wątków historycznych. W starożytnym prawie rzymskim wierzyciel niespłaconego wyroku mógł doprowadzić do sekwestracji majątku dłużnika (missio in bona) i sprzedaży na rzecz wszystkich wierzycieli (venditio bonorum). Postępowanie tego typu powodowało utratę praw obywatelskich. Aby złagodzić te trudności dłużnik otrzymywał przywilej dobrowolnego zrzeczenia się majątku na rzecz wierzycieli poprzez złożenie wniosku do magistratu (cessio bonorum).

W okresie średniowiecza obie instytucje uległy odrodzeniu i rozwojowi. Średniowieczne miasta włoskie uchwalały statuty zajmujące się ściąganiem i podziałem majątku dłużników, zwłaszcza kupców, którzy uciekli z domu lub w sposób nieuczciwy doprowadzili do niewypłacalności. Tacy bankruci (rumpentes et falliti) podlegali surowym karom, a ich majątki były likwidowane. Ponadto, średniowieczne prawo hiszpańskie przywróciło sądową cessio bonorum. Siete Partidas, kodyfikacja wydana z upoważnienia Alfonsa X Mądrego, króla Kastylii i Leónu, w drugiej połowie XIII wieku, zawierała szczegółowe przepisy dotyczące niewypłacalnych dłużników, odnoszące się zarówno do kupców, jak i nie kupców, umożliwiające im dobrowolną likwidację majątku pod nadzorem sądowym. Niewypłacalny wierzyciel mógł domagać się albo zapłaty, albo cesji swojego majątku przez dłużnika na rzecz wszystkich wierzycieli.

Przepisy dotyczące majątku zbiegłych i nieuczciwych dłużników, wzorowane na statutach średniowiecznych miast włoskich, rozprzestrzeniły się w całej Europie Zachodniej. Przepisy tego typu zostały przyjęte w centrach handlowych Francji, Brabancji i Flandrii w XV i XVI wieku. Zwyczaje Antwerpii, wydrukowane w 1582 roku, zawierały obszerne przepisy dotyczące postępowania z bankrutami i ich majątkami. Cesarz Karol V, jako hrabia Flandrii, zawarł w swoim dekrecie o zarządzaniu sprawiedliwością i dobrym porządkiem z 1531 roku surowe przepisy dotyczące zwalczania bankructw. Nie ulega wątpliwości, że pierwszy angielski „acte againste such persones as doo make Bankrupte”, uchwalony w latach 1542/43, był inspirowany wzorcami północnoeuropejskimi, jako że tytuł powiela flamandzkie wyrażenie. Regulowała ona postępowanie wobec dłużników zbiegłych lub ukrywających się. Zastąpiła ją bardziej szczegółowa ustawa z 1571 r., która dotyczyła tylko kupców i innych handlarzy. Dobrowolne postępowanie nie było przewidziane w Anglii do 1844 roku, a w Stanach Zjednoczonych do 1841 roku.

We Francji, krajowe przepisy dotyczące niewypłacalności i upadłości zostały włączone do Ordonnance du Commerce z 1673 roku. Regulował on zarówno dobrowolne cesje na rzecz wierzycieli dokonywane przez kupców (Tytuł X), jak i postępowanie i skutki wynikające z upadłości (Tytuł XI). Interpretowano go w ten sposób, że ograniczał postępowanie upadłościowe tylko do kupców, a za francuskim przykładem poszły ustawy wielu innych krajów. I tak w Hiszpanii ograniczenie upadłości do kupców zostało przyjęte przez Ordinances of Bilbao, usankcjonowane w 1737 r., a następnie stosowane w Ameryce Łacińskiej, zwłaszcza w Argentynie.

Ograniczenie ustawodawstwa upadłościowego do osób zajmujących się handlem stworzyło potrzebę wprowadzenia postępowania likwidacyjnego stosowanego wobec innych dłużników. Jak wspomniano powyżej, Siete Partidas zawierały przepisy dotyczące dobrowolnego postępowania likwidacyjnego mającego zastosowanie do wszystkich kategorii dłużników. Na tej podstawie hiszpański prawnik z XVII wieku, Salgado de Somoza, opracował szczegółowe zasady wszczynania i prowadzenia dobrowolnych postępowań likwidacyjnych, które określano mianem „kongresu wierzycieli”. Jego traktat, zatytułowany Labyrinthus Creditorum, wpłynął na bieg prawa hiszpańskiego, a także wywarł duży wpływ na prawo zwyczajowe państw niemieckich. W rezultacie prawo hiszpańskie rozwinęło dwie klasy postępowań likwidacyjnych, jedną dla kupców i jedną dla nie kupców. Prawo hiszpańskie w tym zakresie było wzorem dla ustawodawstwa w Portugalii, Argentynie, Brazylii i innych krajach Ameryki Łacińskiej. Inne kraje, w tym Austria, Niemcy, Anglia, Stany Zjednoczone oraz kraje pozostające pod wpływem prawa angielskiego, objęły swoimi prawami upadłościowymi zarówno kupców, jak i nie-kupców. Nowsze prawa w Ameryce Łacińskiej (np. w Argentynie i Peru) również ustanowiły jednolity system. Francja, Włochy i kilka krajów Ameryki Łacińskiej nie zapewniają jednak prawdziwego postępowania upadłościowego dla zwykłych dłużników.

.