Walcz do końca

W tygodniach poprzedzających Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Oslo w Norwegii w 1952 r. każdy narciarz w Europie i Ameryce Północnej znał Andreę Mead Lawrence. 19-letnia Vermonter była kapitanem Kobiecej Drużyny Narciarskiej USA i najlepszą szansą Ameryki na medal. Jej portret znalazł się na okładce magazynu TIME i gościł w kioskach obok królowej angielskiej. W artykule opisano Lawrence jako „wysoką dziewczynę (5 stóp-7,5 cala, 130 funtów), ale szczupłą i zgrabną”, a także zwrócono uwagę na jej dietę: „Pije piwo do posiłków i zazwyczaj jest gotowa dołączyć do przyjaciela przy filiżance Glüwein. Kiedy ma ochotę, pali papierosa”. I jej osobisty styl: „Nie nosi szminki; nigdy nie była u manikiurzystki ani u fryzjera.”

Lawrence przejmowała się krytykami równie mało, jak swoimi włosami. Jak mówi jej córka, Quentin Lawrence, ich uwagi tylko dodawały jej bodźca, aby jeździć na nartach jeszcze szybciej i mocniej. W dniu otwarcia Igrzysk w Oslo, Lawrence zdobyła złoto w slalomie gigancie o 2,2 sekundy. Ale wyścigiem, o którym do dziś wszyscy mówią, był slalom. A to dlatego, że 66 lat później rekord olimpijski Lawrence nadal obowiązuje.

Podczas pierwszego przejazdu Lawrence zahaczyła nartą o bramkę i upadła. Pomimo tego niepowodzenia, podążyła za bramką i zajęła czwarte miejsce w drugim biegu. Pod śliniakiem miała na sobie sweter i wełniane spodnie. Szalik odgradzał jej włosy od twarzy. „Kiedy wystartowałam do drugiego biegu, zostałam uwolniona jako pełna siła i energia tego, kim jestem jako osoba,” Lawrence powiedziała The San Jose Mercury News w 2002.

„Twoje życie nie kończy się na zdobyciu medali. To dopiero początek” – powiedział kiedyś Lawrence. „A jeśli masz tego prawdziwego ducha olimpijskiego, musisz umieścić go z powrotem w świecie w znaczący sposób.”

Tego dnia w 1952 roku Lawrence wykazała wolę walki z pozornie nie do pokonania, która służyła jej aż do dnia śmierci, 30 marca 2009 roku. Dwanaście lat po swoim olimpijskim zwycięstwie stała na czele oddolnego ruchu, który zaprowadził ją aż do Sądu Najwyższego Stanu Kalifornia, co położyło podwaliny pod rozszerzenie i wzmocnienie stanowych przepisów ochrony środowiska, które istnieją do dziś. Zdobyła wybieralny urząd w Eastern Sierra i była mentorem pokoleń działaczy ekologicznych. „Andrea, za życia, była najbardziej znaczącym i skutecznym działaczem obywatelskim w Kalifornii,” Antonio Rossmann, prawnik zajmujący się ochroną środowiska, powiedział LA Times w nekrologu Lawrence’a.

Pasja Lawrence’a do ochrony środowiska była tak samo centralna jak wyścigi narciarskie. Ale jej sukces jako aktywistki zależał od jej olimpijskiej sławy, którą wykorzystała jako platformę do wprowadzenia znaczących, trwałych zmian. Nie inaczej jest z ligami sportowców, którzy dziś robią to samo, wykorzystując swój głos, by wzmocnić przesłanie wykraczające poza ich sport. Niezależnie od tego, czy walczą o ziemie publiczne, łagodzenie zmian klimatu, czy prawa obywatelskie, narciarze aktywiści podążają śladami Lawrence.

W Oslo, Lawrence przekroczyła linię mety o dwie sekundy szybciej niż jakakolwiek inna zawodniczka i zdobyła złoto w slalomie o jedną sekundę (w łącznym czasie między jej dwoma przejazdami). Była pierwszą Amerykanką, która zdobyła dwa złote medale w wyścigach narciarskich na tej samej Olimpiadzie i nadal jest jedyną Amerykanką, która tego dokonała. W 2002 roku filmowiec Bud Greenspan nazwał Lawrence’a największym zimowym olimpijczykiem wszechczasów, po części ze względu na historyczny powrót prawdziwego amerykańskiego narciarza, którego duch rywalizacji, pasja i zapał były widoczne jak na dłoni. Ale co ważniejsze, Greenspan, dokumentalista sportowy, który wyreżyserował 29 filmów o Olimpiadzie, wybrał Lawrence ze względu na dziedzictwo, które zbudowała jako ekolog.

„Twoje życie nie kończy się na zdobyciu medali. To dopiero początek” – powiedziała kiedyś Lawrence. „A jeśli masz tego prawdziwego ducha olimpijskiego, musisz przywrócić go światu w znaczący sposób.”

Żyjemy w przełomowym momencie dla aktywizmu celebrytów, kiedy sportowcy wykorzystują swoją sławę, aby zwrócić uwagę na niesprawiedliwość i wezwać swoich fanów i publiczność do działania. W ostatnich latach Caroline Gleich stała się jedną z najbardziej wyrazistych aktywistek narciarskich. Prowadziła kampanię na rzecz łagodzenia zmian klimatycznych oraz w obronie pomników narodowych. Tego lata rozpoczęła zbiórkę pieniędzy na swoich stronach na Facebooku i Instagramie (z łączną liczbą ponad 150 000 obserwujących), wykorzystując zbliżający się ultramaraton, do którego się zapisała, jako kampanię na rzecz połączenia dzieci imigrantów z ich rodzinami. Zebrała 1000 dolarów w mniej niż 24 godziny.

„Nie wystarczy być tylko profesjonalnym sportowcem” – mówi Gleich, która niedawno wróciła z Waszyngtonu, gdzie lobbowała na Kapitolu za ochroną ziem publicznych. „Jest teraz tyle pilnych spraw, które wymagają uwagi. To po prostu nie działa, aby istnieć w próżni.”

Podczas gdy piłkarze biorą kolano podczas hymnu narodowego w milczącym proteście przeciwko rasizmowi, narciarze i snowboardziści tacy jak Gleich, zaniepokojeni widocznymi dowodami zmian klimatycznych, które napotykają w środowiskach pokrytych śniegiem, głośno domagają się zmian w polityce, aby zmniejszyć naszą zależność od paliw kopalnych. Jeremy Jones, założyciel organizacji Protect Our Winters, którego The New Yorker nazwał „pro-snowboarder-turned-activist”, opublikował na swoim profilu na Instagramie (179 000 obserwujących) link do przewodnika głosowania w sprawie zmian klimatu. Tymczasem, po coming out jako gej na okładce 2015 ESPN Magazine, Gus Kenworthy, dwukrotny olimpijczyk i srebrny medalista slopestyle, jest teraz prominentną postacią reprezentującą sportowców LGBTQ.

„To szczerze przywilej dla mnie, aby użyć mojego sukcesu, aby oddać i pomóc podnieść świadomość i pomóc tym organizacjom charytatywnym z ich przyczynami”, mówi Kenworthy. „Jestem tak dumny z ludzi, którzy zachęcili mnie do ujawnienia się, i dla mnie, aby zrobić to samo dla innych i szerzyć znaczenie życia autentycznie i otwarcie.”

Choć dzisiejsi sportowcy mają mnóstwo cyfrowych narzędzi – i możliwości sponsorowania – dostępnych, aby pomóc swoim celom, 50 lat temu Lawrence znalazła skuteczność przy użyciu tych samych cech, które pokazała jako narciarka: zacięta wytrwałość i mentalność „never-say-die”. Jako pierwsza narciarska aktywistka odeszła w wieku 76 lat po długiej walce z leiomyosarcoma, formą raka atakującego tkankę mięśniową. Jej słowa i czyny przetrwały jednak do dziś i podkreślają związek, który jest wciąż aktualny. Na jej nabożeństwie żałobnym, ten cytat był rozpowszechniany w programie:

Duch sportu jest naprawdę istotą i ideałem wszystkich naszych ludzkich wysiłków. Jest to ćwiczenie i łączenie naszej indywidualnej energii z energią innych w dalszym rozwoju rasy ludzkiej. Tak więc, współzawodnictwo uderza mnie jako bycie dla siebie nawzajem, a nie przeciwko sobie. Widzę ją jako uczestnictwo i niezwykłą pracę zespołową. Każdy wkład duchowej i fizycznej witalności ustanawia nowe szczyty, z których inni mogą się wybić. To wspólny prąd: ważne jest, aby dobrze grać.

Urodzona w 1932 roku, Andrea Mead dorastała w kamiennym zamku, który jej rodzice zbudowali w wiejskim Vermont, niedaleko Pico Peak, terenu narciarskiego, który założyli. Jej ojciec, Brad, był artystą i architektem. Zainspirowany średniowiecznymi wieżami w Alpach, które oglądali podczas wycieczek narciarskich do Szwajcarii, zaprojektował zamek dla matki Andrei, Janet. North Towers – lub Zamek Mead, jak nazywali go miejscowi – znajdował się około trzy czwarte mili w górę stromej, zarośniętej drogi z lasu od autostrady 4. Zimą droga stawała się nieprzejezdna i Andrea jeździła na nartach na przystanek autobusowy, jak podaje Linda Goodspeed w swojej historycznej książce „Pico, Vermont”. Rodzice Andrei priorytetowo traktowali narciarstwo i wychowali swoje dzieci na filozofii ski-first, school-second: „Jeśli pogoda jest dobra, jeździsz na nartach; jeśli jest zła, idziesz do szkoły”. Nigdy nie ukończyła szkoły średniej.

„Odkryliśmy, że o wiele łatwiej było przejść przez drogę i jeździć na nartach, niż jechać dziewięć mil do szkoły w Rutland, więc często graliśmy na gapę”, Andrea powiedziała The Daily Gazette w 1992 roku. „Ale my po prostu bobry w górę iw dół góry tak szybko, jak mogliśmy.”

Gdy miała 6 lat, jej rodzice zatrudnili Karl Acker, szwajcarski slalom ski racer z Davos, aby prowadzić szkołę narciarską Pico. Andrea naśladował Acker i jej rodziców, i wszedł regionalnych wyścigów, gdy miała 10 lat. Wkrótce, ona konkurowała z najlepszymi dziewczynami w New England.

Na jej pierwszej olimpiadzie, 1948 Winter Games w St Moritz, Andrea ścigał slalom i zjazd, miejsce ósme i 35th, odpowiednio. Na następnych zawodach FIS, w 1949 r. w Whitefish, Montana, zmiotła kobiety, wygrywając zarówno slalom, jak i zjazd. Tam też poznała i zakochała się w Davidzie Lawrence.

Gdy chodziło o mężczyzn, Andrea powiedziała TIME, jedyną rzeczą, która naprawdę miała znaczenie było to, jak dobrze jeździli na nartach. David, okazało się, był dobrym narciarzem – tylko nie tak dobrym jak Andrea. Pochodził z zamożnej rodziny i dorastał na nartach w Davos, w Szwajcarii. Media uważały, że miłość rozproszyła Andreę, a jej uwaga chwilowo odeszła od wyścigów. Jej wyniki były znacznie poniżej podium na 1950 F.I.S. Mistrzostwa w Aspen i jej trener, Friedl Pfeifer, powiedział jej, aby wziąć trochę wolnego. „Friedl miał rację”, powiedziała Andrea w wywiadzie dla TIME. „Trenowałam na nartach noc i dzień od 1947 roku. Traciłam radość z tego.”

Ale ona nie zrezygnowała. Podczas ośmiu tygodni w Europie w 1951 roku, zgodnie z dokumentacją Team USA, Andrea wzięła udział w 16 międzynarodowych wyścigach i wygrała 10. Zajęła drugie miejsce w czterech wyścigach.

Później tej zimy, Andrea poślubiła Davida w sądzie w Davos. To nie była wielka ceremonia. Nie miała kwiatów ani wielkiej białej sukni. Zdjęcie pokazuje nowożeńców, każdy w grubych płaszczach wełnianych i uśmiechnięty, odchodząc od sądu pod tunelem nart trzymanych nad głową przez friends.

Kolejnym razem Andrea wrócił do Olimpiady, w 1956 roku we Włoszech, była matką trójki dzieci. Pomimo porodu cztery miesiące wcześniej, 23-latka zajęła czwarte miejsce w slalomie gigancie. Dwa lata później została przyjęta do U.S. Ski Hall of Fame, a będąc w ciąży z piątym dzieckiem, Quentinem, niosła pochodnię olimpijską na Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Squaw Valley w 1960 roku. Przed Olimpiadą we Włoszech Lawrencesowie kupili ranczo w Parshall w Kolorado, gdzie David pracował jako architekt, a Andrea została powołana do Komisji Planowania i Zagospodarowania Przestrzennego w Aspen. „Zdecydowaliśmy, że to było życie dla nas,” powiedziała Lewiston Sun Journal w Maine.

Jej życie z Davidem, choć, nie będzie trwać. Poszła za nim z Kolorado do Vermont do Malibu, gdzie rozwiedli się po 16 latach małżeństwa. On zostawił dzieci, przeniósł się do Meksyku i w końcu ponownie się ożenił. Ona nie.

„Mój tata był dla mojej mamy miłością jej życia. Dlatego nigdy nie wyszła ponownie za mąż. To złamało jej serce”, mówi Quentin. „Była romantyczką. Naprawdę kochała tatę. A kiedy to się nie udało, włożyła serce i duszę w to, co kochała najbardziej.”

W 1968 roku Lawrence wróciła z wyprawy z plecakiem w Sierra Nevada i powiedziała swoim dzieciom, że przeprowadzają się do Mammoth. Wynajęła dom od Jamesa Whitmore’a, gwiazdy filmowej, który miał długie schody na szczycie stromego wzgórza, którego hrabstwo nie zaorało. Następnej zimy, Quentin pamięta 40 stóp śniegu w Mammoth. Lawrence nie miała pracy od 9 do 5. Aby wyżywić swoją rodzinę, korzystała z zasiłków żywnościowych. W czasach, gdy kobiety nie mogły posiadać kart kredytowych, chyba że podpisał je mąż, Lawrence odwróciła się od okazji, by zarobić na swojej sławie w Los Angeles.

„Mogła być celebrytką”, mówi Quentin. „Była jedną z największych gwiazd na świecie. Grała w pokera z Elizabeth Taylor i Richardem Burtonem. Mogła przejąć stery i zarabiać miliony i miliony dolarów. Ale ona po prostu tego nie lubiła. Nie wybrała sławy. Nie lubiła powierzchowności. Lubiła ludzi, którzy byli wykonawcami.”

W Mammoth, Lawrence znów mieszkała kilka mil poza miastem, w lesie. Jako prawdziwa Vermonterka, czytała swoim dzieciom w nocy Roberta Frosta. Ale na Zachodzie, sosny Ponderosa i Jeffrey, ogromne, przestronne i stare, które rosły za jej drzwiami, zainspirowały ją. „Góry były święte dla mojej mamy”, mówi Quentin. „To właśnie ją motywowało”. Lawrence została również wybrana na ławę przysięgłych, wspomina Quentin. Tam dostrzegła moc, która może pochodzić z obywatelskiej służby i polityki.

W 1972 roku hrabstwo Mono było trzecim najmniejszym w Kalifornii, z populacją nieco ponad 4 tys. mieszkańców (dziś jest domem dla mniej więcej 14 tys.). Gospodarka opierała się głównie na ranczingu, z odrobiną turystyki dzięki Mammoth Mountain Ski Resort, który stawał się coraz bardziej popularny i zaczynał przyciągać deweloperów.

Jeden z takich deweloperów, z San Diego, otrzymał od hrabstwa pozwolenie, bez żadnych rozważań środowiskowych, na budowę sześciu betonowych wieżowców o wysokości 45 stóp (w pobliżu tego, co jest teraz Canyon Lodge ośrodka narciarskiego).

Zniechęcona brakiem nadzoru, Lawrence obawiała się, że rozwój zburzy stare lasy i na zawsze zmieni naturalny krajobraz. W jej pierwszym kroku jako aktywistka obywatelska, ona i Friends of Mammoth pozwali. Renny Shapiro, mieszkaniec Los Angeles, który miał drugi dom w Mammoth, został powiadomiony o trudnej sytuacji Lawrence w artykule Los Angeles Times z nagłówkiem: „Olympic Star Fighting High Rise at Resort.”

„To właśnie wtedy Andrea wstąpił i powiedział: 'Nie, nie, nie. Musimy coś z tym zrobić” – mówi Shapiro, obecnie 87-letnia. „Była genialna. Nie była przeciwna wysokiej zabudowie, którą ten projekt był sam w sobie. Ale uważała, że musi być zarządzany w odpowiedzialny sposób, a ten konkretny projekt nie był. Po prostu przepłynął przez klub starych chłopaków w hrabstwie Mono bez żadnego przemyślenia.”

Lawrence zwerbowała wolontariuszy, takich jak Shapiro, do swojej sprawy. Quentin pamięta, jak wypełniała koperty z mamą przy ich kuchennym stole. W końcu Lawrence znalazła adwokata w Orange County, który wziął ich sprawę do sądu i argumentował ją aż do Sądu Najwyższego Stanu Kalifornia.

W międzyczasie deweloper szybko ruszył, aby wyciąć drzewa i położyć fundamenty, zanim sąd zmusił go do zatrzymania się, 13 stycznia 1972 roku. Lawrence uzyskała wiele wsparcia w swojej pracy, ale napotkała również na przeciwności ze strony lokalnych wykonawców, którzy stali, aby zyskać na projekcie. „Znosiła wiele nienawistnych listów i gróźb”, mówi Shapiro.

Za każdym razem, gdy osoba zajmuje stanowisko w sferze publicznej, naraża się na krytykę. W dzisiejszym świecie mediów społecznościowych, ta sama platforma, która ułatwia sportowcom wypowiadanie się, daje również mikrofon krytykom. Kenworthy i Gleich regularnie widzą lekceważący język i molestowanie w komentarzach do swoich postów na Instagramie. „Jesteś na piedestale. Bez względu na to, co się stanie, otrzymasz odepchnięcie”, mówi Gleich, który wypowiedział się przeciwko cyberprzemocy po tym, jak był odbiorcą wiadomości z pogróżkami i stalkingiem. „Ktoś powie o tobie coś bardzo krzywdzącego. Ale to, co jest bardziej przerażające, to nie mówić o rzeczach, które mają znaczenie.”

Lawrence dobrze o tym wiedział. „Pamiętam rozmowę, którą odbyliśmy z mamą, nawet po jej operacji mózgu” – mówi Quentin. „Powiedziała: 'Najtrudniejsze jest to, że ludzie po prostu źle mnie rozumieją’. Nie była przeciwna rozwojowi czy wzrostowi. Chciała tylko, aby ludzie zastanowili się, zanim to zrobią.”

21 września 1972 roku, po wysłuchaniu sprawy Friends of Mammoth, sąd orzekł w głosowaniu 6-1, że stanowe i lokalne rządy nie mogą zatwierdzać prywatnych lub publicznych projektów budowlanych bez analizy wpływu na środowisko. Decyzja ta zamknęła cały przemysł budowlany w Kalifornii, wspomina Shapiro, ponieważ wydziały budownictwa i planowania nie nadążyły jeszcze za koncepcją raportowania środowiskowego.

„To nas wszystkich zszokowało. Nigdy nie sądziliśmy, że zajdziemy tak daleko, uwierzcie mi, gdy to mówię” – mówi Shapiro. „Andrea była taka dumna. Ja byłem dumny. Wszyscy zaangażowani byli tak dumni i tak wdzięczni za wszystko, co się stało.”

Po zwycięstwie Friends of Mammoth, Lawrence podążyła za swoją pasją do następnej sprawy i zwróciła się do urzędu publicznego. W 1982 roku została wybrana do rady nadzorczej hrabstwa Mono. Wkrótce potem usłyszała o grupie studentów, którzy biwakowali na pustyni sagowców i badali zdrowie Mono Lake, 760,000-letniego słonego zbiornika wodnego, który leży u podnóża Wschodniej Sierry. Dla narciarzy backcountry na płaskowyżu Dana i Tioga Pass, jezioro jest uderzającym wizualnym przypomnieniem pustyni poniżej. Jednak to, że jezioro w ogóle ma wodę, zawdzięcza grupie naukowców i aktywistów. Lawrence był wśród nich.

W 1941 roku Departament Wody i Energii Los Angeles (LADWP) rozpoczął przekierowywanie dopływu wody z jeziora do akweduktu, który dostarczał wodę do miasta, oddalonego o ponad 300 mil. Przekierowanie zmniejszyło o połowę ilość wody w jeziorze, podwoiło jego zasolenie i powoli zabijało ekosystem, który jest domem dla tysięcy ptaków wędrownych i trylionów krewetek solankowych. Quentin i jej mama pojechały odwiedzić obozowiczów i przy ognisku opowiedzieć o swojej pracy. Przy wsparciu i mentorstwie Lawrence’a, studenci utworzyli Mono Lake Committee i walczyli z LADWP w sądzie aż do 1994 roku, kiedy to wygrali z powrotem prawa do wody, aby przywrócić jezioro.

Nigdy nie napisała przemówienia. „Po prostu wstała tam i mówiła prosto z serca”, mówi Quentin.

” znała wielki obraz, wiedziała, jaki jest cel”, mówi Geoffrey McQuilkin, dyrektor wykonawczy Komitetu Jeziora Mono, który pracował z Lawrence, gdy zaczynał jako stażysta w latach 90. „Była bardzo zorientowana na rozwiązania.”

Lawrence utrzymała swój zapał do samego końca. Jako nadzorca hrabstwa zeznawała przed Kongresem, popierając ziemie publiczne i Wilderness Act. Nigdy nie napisała żadnego przemówienia. „Po prostu wstała i mówiła prosto z serca” – mówi Quentin. Założyła również organizacje non-profit i sojusze (Andrea Lawrence Institute for Mountains and Rivers, Sierra Nevada Alliance, Southern Mono Historical Society i inne), które połączyły ludzi i społeczności z ich naturalnym otoczeniem.

Aby uhonorować jej osiągnięcia w aktywizmie ekologicznym, prezydent Obama poświęcił górę w jej imieniu w 2013 roku. Jadąc gondolą w górę Mammoth, można złapać spojrzenie na Mount Andrea Lawrence w oddali, gwarantując jej dziedzictwo jako mistrza środowiska.

„Nie mam pojęcia, co było seminalnym momentem jej życia, kiedy zdecydowała się chronić środowisko w Eastern Sierra”, mówi Shapiro. „Pozostała oddana swoim sprawom w każdej chwili swojego życia.”

Jak również, Lawrence jeździła na nartach. Udzielała lekcji jazdy na nartach dzieciom z miejscowej szkoły i, co godne zapamiętania, zostawiła swoje kijki w domu. „Uważała je za kule” – mówi Quentin. Nigdy nie przestała walczyć, nawet przez ostatnie osiem lat swojego życia, kiedy jej przeciwnikiem był rak. Jeździła na nartach, dopóki operacje z powodu choroby nie sprawiły, że nie mogła już dłużej.

Zdjęcie Lawrence wisi na ścianie w siedzibie wyścigu w Mammoth Mountain. Na tym zdjęciu ma na sobie śliniak wyścigowy, a jej zęby są wyszczerzone, jakby zamachnęła się na lewą nogę z całą furią i siłą, jaką może wykrzesać. Inne zdjęcie na ścianie, tym razem bez śliniaka, przedstawia ją przykucniętą, z uśmiechem wyrażającym zachwyt i radość, jak gdyby pokonywała śnieżną falę. Każdego dnia zawodnicy narciarscy w Mammoth przechodzą obok tych zdjęć w drodze do bramek okrążenia na „Andy’s Double Gold.”

„Była absolutnie jedną z najpiękniejszych narciarek do oglądania”, mówi Quentin. „Gładka, pełna gracji. Nie można było powiedzieć – chyba, że było się jej dzieckiem – kiedy zmieniała krawędzie. Nagle skręcała w jedną, a potem w drugą stronę. To była piękna rzecz do oglądania. To naprawdę było.”

Ta historia pierwotnie ukazała się w październikowym 2018 (47,2) wydaniu POWDER. Aby mieć wspaniałe historie, takie jak ta, dostarczane prosto do twoich drzwi, w druku, zapisz się tutaj.

.