Związki bioaktywne w żywności: ich rola w zapobieganiu chorób układu krążenia i nowotworów

„Związki bioaktywne” są składnikami pozapokarmowymi, które zwykle występują w niewielkich ilościach w żywności. Są one intensywnie badane w celu oceny ich wpływu na zdrowie. Impulsem do tych badań naukowych był wynik wielu badań epidemiologicznych, które wykazały ochronny wpływ diety opartej na roślinach na choroby układu krążenia (CVD) i nowotwory. Odkryto wiele związków bioaktywnych. Związki te różnią się znacznie pod względem struktury chemicznej i funkcji i są odpowiednio pogrupowane. Związki fenolowe, w tym ich podkategoria, flawonoidy, są obecne we wszystkich roślinach i zostały szeroko przebadane w zbożach, roślinach strączkowych, orzechach, oliwie z oliwek, warzywach, owocach, herbacie i czerwonym winie. Wiele związków fenolowych ma właściwości przeciwutleniające, a niektóre badania wykazały korzystny wpływ na zakrzepicę i nowotworzenie oraz promocję nowotworów. Chociaż niektóre badania epidemiologiczne wykazały ochronny związek pomiędzy flawonoidami lub innymi związkami fenolowymi a chorobami układu krążenia i nowotworami, inne badania nie wykazały takiego związku. Różne fitoestrogeny są obecne w soi, ale także w oleju lnianym, pełnych ziarnach, owocach i warzywach. Mają one właściwości przeciwutleniające, a niektóre badania wykazały ich korzystny wpływ na inne czynniki ryzyka CVD oraz na modele raka w hodowlach zwierzęcych i komórkowych. Jednakże, ponieważ fitoestrogeny działają zarówno jako częściowi agoniści estrogenów, jak i antagoniści, ich wpływ na nowotwory jest prawdopodobnie złożony. Hydroksytyrozol, jeden z wielu fenoli zawartych w oliwkach i oliwie z oliwek, jest silnym antyoksydantem. Resweratrol, występujący w orzechach i czerwonym winie, ma właściwości przeciwutleniające, przeciwzakrzepowe i przeciwzapalne, a także hamuje kancerogenezę. Likopen, karotenoid o silnym działaniu przeciwutleniającym, występujący w pomidorach i innych owocach, chroni przed rakiem prostaty i innymi nowotworami, a także hamuje wzrost komórek nowotworowych u zwierząt. Związki siarki organicznej w czosnku i cebuli, izotiocyjaniany w warzywach krzyżowych i monoterpeny w owocach cytrusowych, wiśniach i ziołach mają działanie przeciwrakowe w modelach eksperymentalnych, a także działanie kardioprotekcyjne. Podsumowując, liczne związki bioaktywne wydają się mieć korzystny wpływ na zdrowie. Wiele badań naukowych musi zostać przeprowadzonych, zanim będziemy mogli zacząć formułować oparte na naukowych podstawach zalecenia żywieniowe. Pomimo tego, istnieją wystarczające dowody, aby zalecać spożywanie źródeł żywności bogatych w związki bioaktywne. Z praktycznego punktu widzenia, przekłada się to na zalecanie diety bogatej w różnorodne owoce, warzywa, pełne ziarna, rośliny strączkowe, oleje i orzechy.