OB-GYN CMU

Hasi méheltávolítás

Abdominális méheltávolítás

พ: 10438

Abdominális méheltávolítás

พ.ญ.นวลอนงค์ วงศ์ขันแก้วอาจารย์ที่ปรึกษา ร.ศ. พ.ญ. จารุวรรณ แซ่เต็ง

ประวัติการผ่าตัดมดลูก (4)

ประเภทของการผ่าตัด (4)

ประเภทของการผ่าตัด (4-6)

แบ่งตามช่องทางการผ่าตัด

• Abdominális méheltávolítás (การผ่าตัดมดลูกผ่านหน้าท้องแบบปกติ)
• Vaginális Hysterectomia (การผ่าตัดมดลูกทางช่องคลอด)
• Laparoszkópos méheltávolítás (การผ่าตัดมดลูกโดยใช้กล้องส่องช่องท้อง)
• Robot…asszisztált méheltávolítás (การผ่าตัดมดลูกโดยใช้หุ่นยนต์)

แบ่งตามการเนื้อเยื่อที่ตัด

• Teljes méheltávolítás (การผ่าตัดออกทั้งมดลูกและปากมดลูก)
• Subtotális méheltávolítás (การผ่าตัดออกเฉพาะมดลูก คงเหลือปากมดลูกไว้ )
• Radikális méheltávolítás (การผ่าตัดมดลูกออกร่วมกับการทำ kismedencei lymphadenectomia และเอา uterosacralis ligamentum, kardinális szalag และหนึ่งในสามด้านบนของช่องคลอดออก)

ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดมดลูก (4-6)

Benignus állapot

• Uterus leiomyoma (เนื้องอกของกล้ามเนื้อมดลูก)
• Endometriosis/Adenomyosis (เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่)
• Medencei szervi prolapsus. (ภาวะกระบังลมหย่อน)
• Kóros méhvérzés (เลือดออกผิดปกติจากโพรงมดลูก)
• Kismedencei fájdalom (ยังมีหลักฐานไม่มากที่สนับสนุนให้ทำ). méheltávolítás เพื่อการรักษาใน Krónikus fájdalom ยกเว้นการปวดระดูหรือมีพยาธิสภาพในอุ้งเชิงกราน)

Malignus és premalignus betegség. (โรคมะเร็งในระบบสืบพันธ์เพศหญิง)

• Endometrium hyperplasia atípiával
• Adenocarcinoma in situ of the cervix
• การ staging สำหรับโรคมะเร็งของ méh, méhnyak, epithelialis petefészek karcinóma, petevezeték

Akut állapot

• terhességgel kapcsolatos állapot เช่น szülés utáni vérzés จาก rendellenes placentáció , méh atónia méhrepedés, mióma, kiterjesztett méh heg เป็นต้น
• TOA ที่แตกหรือรักษาด้วยยาไม่ได้ผล

Hysterectomia és profilaktikus oophorektómia petefészekrák családi előzményei miatt ในอเมริกามีการผ่าตัดในสตรีอายุ 40 – 65 ปี ถึง 50 – 66%

การประเมินก่อนผ่าตัด (preoperatív) (2,4,7,13)

2. ประเมินความเสียงในการผ่าตัด

3. การป้องกันก่อนการผ่าตัด (profilaktikus intézkedés) (12,13)

1. Tromboprofilaxis การป้องกันภาวะ vénás tromboembólia (VTE) มีทั้งการใช้ยาและป้องกันแบบเชิงกลนั้น ขึ้นอยู่กับผู้ป่วยมีปัจจัยเสี่ยงของผู้ป่วย ซึ่งมีเกณฑ์การแบ่งตามองค์กรต่างๆ โดย ดังนี้
   ACOG (10) (วิทยาลัยสูตินรีแพทย์) ป้องกันก่อนผ่าตัดและหลังผ่าตัด 7 วัน หรือจนกว่าผู้ป่วยกลับบ้าน
   • ความเสี่ยงต่ำ : ไม่จำเป็นต้องป้องกันก่อนผ่าตัด
   • ความสี่ยงปานกลาง :
   1. • Stocking kompresszió / pneumatikus kompresszió ตั้งแต่เริ่มผ่าตัดจนกระทั่งฟื้นจากการผ่าตัด
      • frakcionálatlan heparin (5,000 U) 2 ชั่วโมงก่อนการผ่าตัด และให้ต่อทุก 8 ชั่วโมง
      • Alacsony molekulasúlyú heparin (dalteparin, 2500 antifaktor-Xa U, vagy enoxaparin, 40 mg) 12 ชั่วโมงก่อนการผ่าตัด และ หลังผ่าตัดวันละครั้ง
   • ความเสี่ยงสูง
   1. • frakcionálatlan heparin (5,000 U) 2 ชั่วโมงก่อนการผ่าตัด และให้ต่อทุก 8 ชั่วโมง
      • Kis molekulasúlyú heparin (dalteparin, 2500 antifaktor-Xa U, vagy enoxaparin, 40 mg) 12 ชั่วโมงก่อนการผ่าตัด และ หลังผ่าตัดวันละครั้ง

.

.

.

ระดับความเสี่ยง	alacsony vérzési kockázat	Nagy vérzésveszély
ความเสี่ยงต่ำมาก (Caprini pontszám 0)	Korai járás	Korai járás
ความเสี่ยงต่ำ (Caprini score 1-2)	Intermittáló pneumatikus kompresszió (IPC)	Intermittáló pneumatikus kompresszió
ความเสี่ยงปานกลาง (Caprini pontszám 3-4)	LMWH vagy LDUH vagy intermittáló pneumatikus kompresszió	Intermittáló pneumatikus kompresszió
ความเสี่ยงสูง (Caprini Score ≥5)	LMWH vagy LDUH és intermittáló pneumatikus kompresszió	Intermittáló pneumatikus kompresszió a vérzésveszély csökkenéséig és farmakológiai tromboprofilaxis
Rákműtét (zsigeri rák)	LMWH meghosszabbított időtartam (négy hét), ha nincs súlyos vérzés kockázata

* LDUH = alacsony dózisú frakcionálatlan heparin; LMWH = alacsony molekuláris-súlyú heparin
ตารางที่ 1แสดงวิธีการป้องกันการเกิดภาวะ vénás tromboembólia (VTE)

3) Endocarditis profilaxis
AHA (สมาคมโรคหัวใจของอเมริกา 2007) ไม่แนะนำให้ยาฆ่าเชื่อเพื่อป้องกันการเกิดโรคเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบในกรณีที่รับการผ่าตัดทางระบบ urogenitális หรือgastrointestinalis traktus ดังนั้นการผ่าตัดมดลูกจึงไม่มีความจำเป็นต้องให้ยาป้องกันการเกิดเยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ

การเตรียมผู้ป่วยก่อนการผ่าตัด (2,4,13)

1) การเตรียมลำไส้ (műtét előtti bélelőkészítés) (4)

2) การป้องกันแผลผ่าตัดติดเชื้อ (műtéti helyszíni fertőzések megelőzése)(15) : Clostridium difficile

• Antibiotikum profilaxis ดังที่กล่าวข้างต้น
• Bőr előkészítés(16)
  • 4%-os klórhexidin-glükonát oldat ร่วมกับ 70%-os izopropil-alkohol
  • การใช้ klórhexidin…alkohol ดีกว่าการใช้ povidon-jód และ jód-alkohol
  • การให้อาบน้ำด้วย Klórhexidin ก่อนผ่านตัด ไม่ได้ป้องกันภาวะแผลผ่าตัดติดเชื้อ
  • ไม่จำเป็นที่จะกำจัดขน ผู้ป่วยที่โกนมีแนวโน้มที่จะพัฒนาติดเชื้อแผลผ่าตัด หากต้องการกำจัดขนให้เลือกเป็นตัดมากกว่าโกน
• Vaginális készítmény(17)
  • สามารถใช้ได้ทั้ง povidon-
  • สามารถใช้ได้ทั้งjód (PVP-I) หรือ klórhexidin-glükonát ร่วมกับ 4%-os izopropil-alkohol ในอเมริกานิยมใช้ PVP-I มากกว่า แต่หลายที่ทั่วโลกนิยมใช้ klórhexidin เนื่องจากสามารถลดskin flóra ได้มากกว่า PVP-I ในบางการศึกษาพบว่าchlorhexidineทำให้เกิดอาการแพ้หรือระคายเคืองได้มากกว่าแต่บางการศึกษาก็พบว่าไม่มีความแตกต่างกันทั้งการทำให้เกิดอาการแพ้หรือการป้องกันการติดเชื้อของทั้งสองชนิด ซึ่งยังไม่มีข้อแนะนำให้ใช้สารใดดีที่สุดในการเตรียมช่องคลอด ในกรณีที่ผู้ป่วยเกิดอาการแพ้ สามารถใช้ steril sóoldat หรือแชมพูเด็ก

4) Preoperatív GnRH analógok(20) การรักษาก่อนการผ่าตัด3- การรักษาก่อนการผ่าตัด3-4เดือนด้วย gonadotropin-felszabadító analógok (GnRH) จะช่วยลดลงขนาดมดลูกลง และส่งผลให้การเสียเลือดในระหว่างการผ่าตัดและเวลาการผ่าตัดน้อยลง

เทคนิคการผ่าตัด (2,4,13)

1. Pozíció การจัดท่า

2. Bőrmetszés การลงแผลผ่าตัด

รูปที่ 1 แสดง bőrmetszés แบบต่างๆ (21)

รูปที่ 2 แสดง bőrmetszés กรณีผู้ป่วยน้ำหนักมาก (4)

4. Béltömés ใช้swab pakolás ในการกันลำไส้ ไม่ให้มารบกวนการผ่าตัด ทำร่วมกับ Trendelenburg pozíció

6. Méheltávolítás (2,4,14) *รูปขั้นตอนทั้งหมด (2) การตัดมดลูกมีขั้นตอนดังนี้

1) A méh felemelése ใช้ Kocher clampsโค้งยาว 2 ตัว จับบริเวณเนื้อเยื่อมดลูกทั้ง 2 ข้าง โดยบริเวณ cornu โดยจับทั้ง kerek szalag, petefészek szalagok และท่อนำไข่ไว้ด้วยกัน ให้ปลายของ Kocher bilincsek อยู่ที่ระดับ isthmus ของมดลูก จุดประสงค์คือเพื่อใช้จับโยกมดลูกในขณะที่ทำการผ่าตัดเนื้อเยื่อรอบมดลูกและปากมดลูกทั้งสองข้าง เพื่อช่วยดึงมดลูกขึ้นมา และป้องกันไม่ได้เลือดไหลย้อนกลับเมื่อตัด kerek szalag

2) Kerek szalag lekötése ถ้าจะตัดด้านไหนให้ดึงมดลูกไปทางด้านตรงข้ามเพื่อให้ kerek szalag ตึงขึ้น ใช้ Kocher bilincsek 2 ตัว จับ kerek szalag ควรจับบริเวณ ส่วนกลาง หรือค่อนไปทางด้านนอกของมดลูก แล้วใช้ Mayo olló ตัดระหว่าง fogó แล้วเย็บผูก kerek szalag ด้าน kismedencei oldalfal ด้วย késleltetett felszívódó varrat

3) Széles szalag átmetszése เปิด retroperitoneális tér โดยใช้ bilincsek จับไว้เพื่อเปิด széles szalag ขนานกับinfundibulopelvic szalag. แล้วใช้ Metzenbaum olló หรือ จี้ไฟฟ้า เปิด anterior leaf ของ board ligament โดยเริ่มจากรอยตัดขวางของ round ligamnet ลงมาตามแนว vesicouterine peritoneális redő และตัด hátsó levél ของ deszkaszalag ไปยัง medencefal แล้ว tompa metszés เพื่อดูท่อไตซึ่งทอดข้าม kismedencei perem ที่ elágazás ของ arteria iliaca communis ท่อไตจะอยู่ติดกับด้านmedial หรือ hátsó levél ของ broad ligamentum โดยทั่วไปแล้วไม่ได้แนะนำให้ใส่ ureter stent เพื่อป้องกันการบาดเจ็บต่อท่อปัสสาวะ และอาจใส่ได้ในกรณีที่คิดว่าผ่าตัดยาก มีพังผืดมาก ไม่สามารถมองเห็นอวัยวะได้ชัด

ไม่สามารถมองเห็นอวัยวะได้ชัด

4) Infundibulo-medencei szalag ligatio ใช้นิ้วคล้อง infundibulo-medencei szalag ข้างขวาไว้ในนิ้วมือ แล้วหนีบด้วย. Kocher-fogók 2 ตัว ตรงส่วน disztális ต่อท่อนำรังไข่และรังไข่ ตัดระหว่าง fogók ด้วย Mayo-olló ผูก ใต้ Kocher-fogók ที่ชิด medencefal ด้วยไหม 2 เส้น ทีละเส้น

• กรณีตัดรังไข่ ตัด infundibulopelvic ligamentum
• กรณีไม่ตัดรังไข่ ให้หนีบ ตัด และผูก petefészek szalag ท่อนำรังไข่และเส้นเลือดด้านใต้ต่อรังไข่ หนีบ ตัด และผูกround ligamentum และinfundibulopelvic ligamentum ข้างซ้ายเช่นเดียวกับข้างขวา

จากนั้น ผูกcsonk ของรังไข่และท่อนำรังไข่ไว้กับ Kocher-fogók แล้วตัด vesicouterine peritoneum. ทั้งสองข้างมาชนกันเพื่อแยกกระเพาะปัสสาวะออกจากปากมดลูก

5) Hólyagmobilizáció ดึงมดลูกขึ้นไปทางด้านศีรษะของผู้ป่วยโดยการจัดclamp แล้วสอดปลาย Metzenbaum olló หรือ ปลายจี้ไฟฟ้า แหวกตรง avaszkuláris tér ระหว่างกระเพาะปัสสาวะและปากมดลูกให้เป็นช่อง แล้วค่อยๆแยกกระเพาะปัสสาวะลงไปเรื่อยๆ จนถึงผนังช่องคลอด ให้เลยปากมดลูกไปเล็กน้อย แนะนำให้ทำเป็น éles metszés มากกว่า tompa metszés เพราะมีโอกาสบาดเจ็บต่อกระเพาะปัสสาวะได้ง่าย โดยเฉพาะกรณีที่เคยผ่าตัดคลอดมาก่อน จากนั้นใช้ retraktor ช่วยดึง hólyag peritoneum ลง ถ้ามีเลือกออกให้จี้ด้วยไฟฟ้าหรือหนีบผูกด้วยไหม

6) Méhszéli erek lekötése. โยกมดลูกไปด้านตรงข้ามที่จะตัด เพื่อช่วยตรึง alsó méhszelvény แล้วค่อยๆเลาะ laza kötőszövet ที่อยู่ข้างๆ (skelentonizált)โดยใช้Metzenbuam หรือelektrosebészet เพื่อให้เห็นเส้นเลือดชัดเจนขึ้น แล้วค่อยๆเลาะ จนเห็น méhartéria ทั้งเส้น แยกออกมาจาก hipogasztrikus artéria ก่อนที่จะข้ามท่อไต แล้วใช้ Heaney-fogók หนีบ méhartéria ตรงตำแหน่งรอยต่อมดลูกและตัวมดลูก แล้วตัดและผูกทำทั้งสองข้าง

7) A hátsó méhszáj bemetszése. peritoneum ดึงมดลูกขึ้นมาบริเวณกระดูกหัวหน่าว เพื่อให้ uterosacralis ligamentum ตึงและเห็น cul de sac ชัดเจน แล้วใช้ปลาย Metzenbaum olló หรือ ปลายจี้ไฟฟ้า เลาะแยก peritoneum ที่บริเวณรอยต่อระหว่าง rectum กับ Uterosacralis ligamentum เพื่อดัน rectum ลงไปด้านหลัง

8) Cardinal ligamentum ligation เลาะแยก cardinal ligamentum ซึ่งอยู่ในต่อ Uterus edény 2-3 cm ขนาน ต่อกับ méh ค่อยๆ หนีบ ตัด และเย็บผูก kardinális ligamentum 2 ข้างลงไปเรื่อยๆพร้อมๆกับใช้นิ้วเลาะเเยก végbél ออกจากด้านหลังของผนังช่องคลอด จนเลยตำแหน่งปากมดลูกเล็กน้อย

9) A méh eltávolítása โดยการดึงมดลูกไปทางศีรษะ แล้วคลำหาปากมดลูก แล้วคลำหาปากมดลูก แล้วใช้ ívelt Heaney-fogók หนีบทั้งสองข้างใต้ต่อปากมดลูกที่ külső méhszájpad. แล้วใช้กรรไกรหรือมีดตัดมดลูกออกมา

10) Méhnyak amputáció vagy eltávolítás แบ่งประเภทของการดังนี้

• Teljes méheltávolítás คือการตัดมดลูกรวมทั้งปากมดลูกออกทั้งหมด มีเทนนิดดังนี้
  • Intrafaszciális technika เป็นเทคนิคที่สามารถหลีกเลี่ยง neurovaszkuláris ellátás บริเวณ cervicovaginalis junction หลีกเลี่ยง pubovesicocervicalis fascia โดยการตัด transzverzális. incisionsที่ปากมดลูกทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ใต้ระดับของ méh érrendszer ซึ่ง pubovesicocervicalis fascia ถูก tompa metszés ออกจาก alsó méhszelvény และcervix โดยใช้ด้ามมีดหรือgauzeพันนิ้วชี้ แต่ต้องระวังไม่ให้ลึกเกินไปหรือผิดแนวจะทำให้ทำยากและเลือดออกมากได้ จากนั้นใช้ Heaney bilincs โค้งจับข้างใน fasciaทั้งสองข้างของมดลูกจนถึง uterosacralis ligamentumok และfelső vaginaที่ต่ำกว่าปากมดลูก แล้วจึงตัดมดลูกออก
  • Extrafaszciális technika – เป็นวิธีที่นิยมทำทั่วไป โดยตัดบริเวณ cervicovaginalis csomópont โดยตัดบริเวณ ในตำแหน่งเดียวกับที่สามารถคลำปากมดลูกได้ด้านนอกของ fascia ได้เลย
• Subtotális méheltávolítás (supracervicalis hysterectomia) กรณีที่ต้องการเก็บปากมดลูกไว้ให้หนีบ cardinalis és broad ligamentumok. บริเวณตรงกลางระหว่าง belső és külső méhnyakszájak หลังจากนั้นใช้มีดหรือจี้ไฟฟ้าตัดบริเวณ Endocervix แล้วเย็บปิดบริเวณ alsó szegmens ด้วย felszívódó anyag เบอร์ 0 แบบ folyamatos หรือ megszakított

11) Vaginális mandzsetta lezárása มีวิธีการเย็บหลายวิธีด้วยกัน ซึ่งจากการศึกษาแบบRCTพบว่าไม่มีความแตกต่างกันในเรื่องของการติดเชื้อหลังผาตัดระหว่างวิธีการเย็บปิดstump หรือเปิดstumpไว้ ยกตัวอย่าง 3 วิธีคือ โดยทั่วไปใช้วิธีเย็บปิดstump โดยการเย็บมุมทั้งสองด้านของช่องคลอด ด้วยวิธี ábra-nyolcas ด้วย felszívódó varrat เบอร์ 0 แล้ว เย็บปิดผนังช่องคลอดแบบ folyamatos zárású varrat

• Apikai prolapsus megelőzése: ความสัมพันธ์ระหว่างการเกิดpelvic szervi prolapsus หลังจากการตัดมดลูกยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ แต่มีผู้เชี่ยวชาญให้ความเห็นว่า hüvelyi apex ควรจะถูกเย็บซ่อมเพื่อลดการหย่อนในเวลาต่อมา เทคนิคทั่วไปสำหรับการป้องการหย่อน (hüvelyi csúcsfelfüggesztés) คือ การตัดมดลูกแบบintrafascial เพื่อที่จะรักษา a méhszájpad-cardinalis ligamentum komplexไว้ รวมถึงการผูก uterosacralis ligamentumok ไว้กับมุม vaginális ในขณะเย็บปิดช่องคลอด

12) Végső vizsgálat és lezárás ล้างด้วย meleg sóoldat หรือ Ringer-laktát oldat ตรวจหาจุดเลือดออกในบริเวณที่ผ่าตัดทำการห้ามเลือดด้วยวิธีที่เหมาะสม ตรวจดูให้แน่ใจว่าไม่มีการบาดเจ็บต่อกระเพาะปัสสาวะ ส่วนการป้องกันการเกิดพังผืดหลังผ่าตัดสามารถทำได้ เช่นให้มีการเสียเลือด หรือมีการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อน้อยที่สุด หรืออาจวาง antilaktikumtapadó gátakร่วมด้วย
การเย็บปิดหน้าท้อง เย็บปิดทีละชั้น

• Peritoneum zárás เย็บปิดเยื่อบุช่องท้องเพื่อลดการเกิดเยื่อพังพืด (22) แต่บางการศึกษาพบว่าไม่มีความจำเป็นต้องเย็บปิด (23)
• Fascia lezárása เย็บ fascia ด้วย megszakított หรือ folyamatos ก็ได้ โดยใช้ monofilamentum felszívódó varrat เบอร์ 1 หรือ 0
• Bőrzárás เช็ดจุดเลือดออกและหยุดเลือด ถ้าชั้นไขมันหนามากกว่า 2 cm เย็บ zsír ด้วย megszakított felszívódó varrat และเย็บปิดskinด้วย kapcsok หรือ bőr alatti varratok

ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด

• Intraoperatív vérzés เป็นการเสียเลือดระหว่างผ่าตัดที่ต้องให้เลือดทดแทน หรือเสียเลือดมากกว่า 1000 ml และไม่มีภาวะซีดก่อนการผ่าตัด ( Hb <11mg%) ไม่มีเลือดออกหลังผ่าตัด และ ไม่มีการผ่าตัดอื่น นอกจาก colporrhaphy, adnexektómia, หรือ appendectomia
• Postoperatív vérzés หมายถึง การมีเลือดออกหลังการผ่าตัดที่ต้องให้มีการเย็บ การมีเลือดออกหลังการผ่าตัดที่ต้องให้มีการเย็บ hüvelyi mandzsetta ซ้ำอีกครั้ง หรือ érszárnyak แบ่งเป็นสองระยะ คือ korai posztoperatív vérzés (ภายใน). 48 ชั่วโมง) และ késői (มากกว่า 48 ชั่วโมง)

• magyarázatlan láz หมายถึง การมีไข้ที่ไม่สามารถหา fertőzés forrása ได้ พบว่า การมีไข้หลังผ่าตัด
• műtéti fertőzés การให้ profilaktikus antibiotikum สามารถลดอัตราการเกิด sebfertőzés ได้แก่ sebfertőzés hüvelyi csonk fertőzés เป็นต้น
• Műtéti területtől távoli fertőzés เช่น intraabdominális fertőzés húgyúti fertőzés และ tüdőgyulladás. โดยมีความเสี่ยงที่จะเกิดเพิ่มขึ้นในผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นโรคปอด ประวัติ alkoholizmus และ ผู้ป่วยที่มีอายุมาก ซึ่งถือว่าเป็นภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง

3) A szomszédos szervek sérülései – อันตรายต่ออวัยวะข้างเคียงจากการผ่าตัดพบได้เสมอ อวัยวะที่เป็นอันตราย ได้แก่ hólyag, bél และ ureter

4) Bélelzáródás / ileus ภาวะ bél ileus สามารถพบได้บ่อยหลังผ่าตัด ส่วนโอกาสเกิด bélelzáródás 13.6/10 000 คนที่ได้รับการผ่าตัดด้วยภาวะที่ไม่ใช่มะเร็ง ส่วนใหญ่เกิดจากพังผืดในช่องท้อง (24)

เอกสารอ้างอิง

1. Hysterectomia. Elérhető :https://en.wikipedia.org/wiki/Hysterectomy.
2. Berek, Jonathan S. Berek & Novak’s Gynecology, 14. kiadás. Lippincott Williams & Wilkins 2007.
3. Andreas Stang. Iskolai végzettség, a hysterectomia prevalenciája,és az amenorrhoeás életkor: hat németországi populációs alapú kohorszvizsgálat 9536 nőjének keresztmetszeti elemzése. Stang et al. BMC Women’s Health 2014, 14:10.
4. Howard W. Jones III . Hasi méheltávolítás /In;Te Linde’s Operative Gynecology.11. kiadás. Wolters Kluwer,2015.P.1245-1280.
5. Falcone T, Walters MD. Méheltávolítás jóindulatú betegség esetén. Obstet Gynecol. 2008 Mar;111(3):753-67.
6. Johnson N, Barlow D, Lethaby A, Tavender E, Curr E, Garry R. Surgical approach to hysterectomy for benign gynaecological disease. Cochrane Database Syst Rev. 2006.
7. Michael Moen. Hysterectomy for Benign Conditions of the Uterus .Total Abdominal Hysterectomy. Obstet Gynecol Clin N Am 43 (2016) 431-440.
8. ACOG Practice Bulletin No. 89. Elektív és kockázatcsökkentő salpingo-oophorectomia. Obstet Gynecol. 2008 Jan;111(1):231-41.
9. Lethaby A, Mukhopadhyay A, Naik R. Total versus subtotal hysterectomy for benign gynaecological conditions. Cochrane Database Syst Rev. 2012;4:CD004993.
10. ACOG Practice Bulletin No. 84: Prevention of deep vein thrombosis and pulmonary embolism. Obstet Gynecol. 2007 Aug;110(2 Pt 1):429-40.
11. Gould MK, Garcia DA, Wren SM, Karanicolas PJ, Arcelus JI, Heit JA, et al. Prevention of VTE in non orthopedic surgical patients: Antithrombotic Therapy and Prevention of Thrombosis, 9th ed: American College of Chest Physicians Evidence-Based Clinical Practice Guidelines (Bizonyítékalapú klinikai gyakorlati irányelvek). Chest. 2012 Feb;141(2 Suppl):e227S-77S.
12. Alexander Friedman. Szülészeti vénás tromboembólia megelőzése elhízott nőknél. Elérhető a következő címen: : https://www.acog.org/-/media/Departments/Public-Health-and-Social-Issues/Final-and-Approved-Presentations/10-Friedman–Obstetric-VTE-and-Obesity.pdf?dmc=1&ts=20161005T0517034635
13. Thomas G Stovall,William J Mann, Jr, . Hasi méheltávolítás. Elérhető a : http://www.uptodate.com/contents/abdominal-hysterectomy?source=search_result &search=Abdominal +hysterectomy&selectedTitle=1~85
14. Antibiotikus profilaxis nőgyógyászati beavatkozásokhoz. Az ACOG 104. számú gyakorlati közleménye. (Helyettesíti a 74. számú gyakorlati közleményt, 2006. július, megerősítve 2016) American College of Obstetricians and Gynecologists. Obstet Gynecol 2009;113:1180-9.
15. Aarts JWM, Nieboer TE, Johnson N, Tavender E, Garry R, Mol BWJ, Kluivers KB.Surgical approach to hysterectomy for benign gynaecological disease.Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 8. Art. No.: CD003677.DOI: 10.1002/14651858.CD003677.pub5.
16. Micah L Hemani, Herbert Lepor. Bőrelőkészítés a műtéti fertőzés megelőzésére: Melyik szer a legjobb? Rev Urol. 2009 Fall; 11(4): 190-195.
17. William J Mann, Jr, MD. A nőgyógyászati műtétek preoperatív értékelésének és előkészítésének áttekintése. Elérhető a következő címen: : http://www.uptodate.com/contents/overview-of-preoperative-evaluation-and-preparation-for-gynecologic-surgery
18. ACOG Practice Bulletin No. 74. Antibiotikum-profilaxis nőgyógyászati beavatkozásoknál. Obstet Gynecol. 2006 Jul;108(1):225-34.
19. Larsson PG, Carlsson B. Does pre- and postoperative metronidazole treatment lower vaginal cuff infection rate after abdominal hysterectomy among women with bacterial vaginosis? Infect Dis Obstet Gynecol. 2002;10(3):133-40.
20. Lethaby A, Vollenhoven B, Sowter M. Preoperatív GnRH analóg terápia méh mióma miatt végzett méheltávolítás vagy myomectomia előtt. Cochrane Database Syst Rev. 2001(2):CD000547.
21. Vargas Fiesco.et al. Obstetricia integral siglo XXI. Tomo II.Facultad de Medicina, Universidad Nacional de Colombia, Bogotá.2010.
22. Robertson D, Lefebvre G, Leyland N, Wolfman W, Allaire C, Awadalla A, et al. Adhesion prevention in gynaecological surgery. J Obstet Gynaecol Can. 2010 Jun;32(6):598-608.
23. Jaszczak SE, Evans TN. Intrafasciális hasi és hüvelyi méheltávolítás: újraértékelés. Obstet Gynecol. 1982 Apr;59(4):435-44.
24. Al-Sunaidi M, Tulandi T. Adhézióval összefüggő bélelzáródás jóindulatú állapotok miatt végzett méheltávolítás után. Obstet Gynecol 2006; 108:1162.