Ammoniumnitraat: Meststof achter vele industriële ongelukken

Ammoniumnitraat, dat volgens de Libanese autoriteiten de verwoestende explosie in Beiroet veroorzaakte, is een reukloze kristallijne stof die vaak als meststof wordt gebruikt en die in de loop der decennia talrijke industriële explosies heeft veroorzaakt.

Deze omvatten met name een in een Texaanse kunstmestfabriek in 2013 waarbij 15 doden vielen en die opzettelijk werd geacht, en een Noord-Koreaanse spoorwegontploffing waarbij 161 doden vielen in 2004.

In combinatie met stookolie creëert ammoniumnitraat een krachtig explosief dat op grote schaal wordt gebruikt in de bouwindustrie, maar ook door opstandige groepen zoals de Taliban voor geïmproviseerde explosieven.

Twee ton ervan werd gebruikt om de bom te maken in de Oklahoma City-aanslag van 1995 die een federaal gebouw verwoestte, waarbij 168 mensen omkwamen.

De Libanese premier Hassan Diab zei dat 2750 ton ammoniumnitraat dat jarenlang was opgeslagen in een pakhuis in de haven van Beiroet, was geëxplodeerd, waarbij tientallen mensen om het leven kwamen en grote schade werd aangericht in de hoofdstad.

Ammoniumnitraat behoorde tot de chemicaliën die waren opgeslagen in een pakhuis in de noordelijke stad Tianjin in China dat in 2015 ontbrandde, waardoor een explosie ontstond die ten minste 165 mensen doodde en meer dan $ 1 miljard aan schade veroorzaakte.

Een onderzoek wees uit dat onjuiste opslag van de chemicaliën de schuldige was.

In de landbouw wordt ammoniumnitraatmeststof in korrelvorm toegediend en lost het snel op onder invloed van vocht, waardoor stikstof — dat essentieel is voor de groei van planten — in de bodem vrijkomt.

Maar onder normale opslagomstandigheden en zonder zeer hoge hitte, is het moeilijk om ammoniumnitraat te ontsteken, vertelde Jimmie Oxley, een professor in de scheikunde aan de Universiteit van Rhode Island, AFP.

“Als je naar de video kijkt (van de explosie in Beiroet), zag je de zwarte rook, zag je de rode rook – dat was een onvolledige reactie,” zei ze.

“Ik ga ervan uit dat er een kleine explosie was die de reactie van het ammoniumnitraat op gang bracht — of die kleine explosie een ongeluk was of iets opzettelijks heb ik nog niet gehoord.”

Dat komt omdat ammoniumnitraat een oxidator is — het intensiveert de verbranding en laat andere stoffen gemakkelijker ontbranden, maar is zelf niet erg brandbaar.

Om deze redenen zijn er over het algemeen zeer strenge regels over waar het kan worden opgeslagen: het moet bijvoorbeeld uit de buurt van brandstoffen en warmtebronnen worden gehouden.

In feite vereisen veel landen in de Europese Unie dat calciumcarbonaat aan ammoniumnitraat wordt toegevoegd om calciumammoniumnitraat te maken, dat veiliger is.

In de Verenigde Staten werden de regels aanzienlijk aangescherpt na de aanslag in Oklahoma City.

Onder de Chemical Facility Anti-Terrorism Standards, bijvoorbeeld, zijn faciliteiten die meer dan 2.000 pond (900 kilogram) ammoniumnitraat opslaan onderworpen aan inspecties.

Ondanks de gevaren, zei Oxley dat legitieme toepassingen van ammoniumnitraat in de landbouw en de bouw het onmisbaar hebben gemaakt.

“We zouden deze moderne wereld niet hebben zonder explosieven, en we zouden de bevolking die we vandaag hebben niet voeden zonder ammoniumnitraatmeststof,” zei ze.

“We hebben ammoniumnitraat nodig, we moeten alleen goed opletten wat we ermee doen.”