Ankylosauria

Ankylozaury znane są z okresu późnej jury i kredy. Nazywane są „dinozaurami pancernymi” ze względu na rozległą mozaikę małych i dużych zazębiających się płyt kostnych, które całkowicie otaczały grzbiet i boki. Większość ankylozaurów, takich jak Euoplocephalus, Nodosaurus i Palaeoscincus, miała stosunkowo niską i szeroką budowę ciała i chodziła blisko ziemi na krótkich, krępych nogach w postawie czworonożnej. Podobnie jak u stegozaurów, tylne kończyny były dłuższe od przednich, ale nie były tak nieproporcjonalne jak u Stegosaurus. Podobnie jak u stegozaurów, jednak ich kończyny były mocne i kolumnowe, kość udowa i górna część ramienia były dłuższe niż goleń i przedramię, a metapodialni byli szczupli. Cechy te wskazują na powolny, grawiportalny tryb lokomocji. Stopy były półpodstawne i prawdopodobnie podparte od spodu poduszkami z chrząstki. Kości na końcach paliczków (paliczki końcowe) były szerokie i przypominały raczej kopyta niż pazury.

Czaszka ankylozaura była niska, szeroka i pudełkowata, z łuskami skórnymi (osteodermami), które często były stopione z leżącymi pod nimi kośćmi czaszki. U Euoplocephalus nawet powieka wydaje się mieć kostną powłokę ochronną. Szczęki były słabe, z bardzo małym przedszczękowym i bez znaczących występów kostnych do mocowania mięśni żuchwy. Mała komora mięśniowa szczęki była w dużej mierze pokryta kośćmi skórnymi, a nie miała otworów. Zęby były małe, luźno rozstawione, w kształcie liści, przypominające najwcześniejsze prymitywne zęby ornitozaurów. Wszystkie taksony miały bardzo niewiele zębów w każdej ze szczęk, co wyraźnie kontrastuje z wysoce wyspecjalizowanymi, licznymi zębami innych ornitozaurów. Te cechy szczęk i zębów prowadzą do wrażenia, że zwierzęta te musiały odżywiać się jakimś miękkim, pulchnym pokarmem roślinnym.

Podobno ani bardzo zróżnicowane, ani obfite, ankylozaury znane są tylko z Ameryki Północnej, Europy i Azji. Dzieli się je na bardziej bazalne Nodosauridae i bardziej zaawansowane Ankylosauridae, które mogły wyewoluować z nodozaurów. Najbardziej rzucającą się w oczy różnicą między tymi dwoma grupami jest obecność masywnej kościanej pałeczki na końcu ogona u zaawansowanych ankylozaurów; u nodozaurów taka struktura ogona nie występuje. Wzory pancerza także generalnie różnią się między obiema grupami, a ankylozaurydy mają zwykle jeszcze szersze, bardziej kościste czaszki niż nodozaury.

Kevin Padian John H. Ostrom